BZLAB
Blokzincir
Blokzincir Nedir ?
Dijital paraları, varlıkları ve emtiaları besleyen blokzincir (blockchain) teknoloji, mutabakatla güncellenen dağıtılmış bir veri tabanı veya paylaşılmış kayıt (muhasebe) defteri olarak tanımlanabilir. Ancak blokzincir, sıradan bir veri tabanının ötesinde bir güce sahiptir.
Bir blokzincir ağı, açık veya özel olabilir. Eğer herkesin okuyabileceği, kullanabileceği veya değiştirebileceği bir şemada çalışıyorsa, bu bir “Açık Blokzincir”dir. Eğer sisteme sınırlı ve kontrollü erişim sağlanıyorsa, bu da “Özel Blokzincir” olarak adlandırılır.
Blokzincir hakkında daha fazla bilgi edinmek için BAĞ sisteminin resmî web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
BZLAB
Varlık Transferi
Açık ve Gizli Anahtarlar: Her kullanıcının blokzincir sistemine katılırken bir çift anahtarı bulunmaktadır. Açık anahtar, herkes tarafından bilinebilir ve kişinin blokzincir üzerindeki açık hesabını temsil eder. Gizli anahtar ise kullanıcı tarafından özenle saklanır ve hiç kimse tarafından bilinmez. Gizli anahtar, işlemleri imzalamak ve doğrulamak için kullanılır.
İşlem Oluşturma: Bir kullanıcı, diğer bir kullanıcıya varlık transfer etmek istediğinde bir işlem oluşturur. Bu işlem, gönderilecek varlığın miktarını ve alıcının açık anahtarını içerir. Örneğin, Kullanıcı 0, hesabındaki değerli bir varlığı (dijital para, emtia vb.) Kullanıcı 1'e göndermek istediğinde bu işlemi başlatır.
1. İşlem Özeti Oluşturma: İşlem, bir blokta toplanmadan önce bir özet oluşturur. Bu özet, yapılan işlemleri, bir önceki blok özetini ve transferin yapılacağı kişinin açık anahtarını bir araya getirir. Bloklar, belirli aralıklarla işlenerek içlerine kayıtları alır. Bu işlem sırasında kriptografik özet algoritmaları ve dijital imzalar kullanılır.
2. İmza ve Kontrol: İmzalanan işlem, blokzincir ağına gönderilir. Ağdaki düğümler, işlemin doğruluğunu ve geçerliliğini kontrol eder. İşlem, gönderen kullanıcının yeterli varlığa sahip olup olmadığını ve daha önce aynı varlığı başka bir işlemde kullanıp kullanmadığını doğrular. Bu aşamada imza sahibinin açık ve gizli anahtarları kullanılır.
3. Onay ve Blokzincire Eklenme: Belirli sayıdaki düğümler, işlemi doğruladıktan sonra işlem blokzincire eklenir. Bu, işlemin kalıcı bir şekilde kaydedilmesini sağlar. İşlem, özet fonksiyonları kullanılarak blokzincir üzerine kazılır.
BZLAB
Blokzincir Teknolojileri
Günümüz internet dünyasında pek çok alanda (multimedya, haberleşme, web arayüzü vb.) veri transferi yapılmaktadır. Blokzincir teknolojisi ise, bu verilerin haricinde değer atfettiğimiz varlıkları da transfer etmemizi sağlayan dağıtık bir veri tabanıdır. Satoşi Nakamoto lakaplı gizli bir yazarın 2008 yılında önerdiği Bitcoin dijital parası ile birlikte dünyada yeni bir uluslararası para biriminin varlığından bahsedilmeye başlandı. Bitcoin, başlangıçta sadece para olarak telakki edilirken, sonradan Bitcoin’in müstenit olduğu blokzincir teknolojisinin daha genel kullanım alanları olabileceği fark edilmiştir.
Blokzincir teknolojisi, temelde merkezî bir sunucu veya güvenilir bir otoriteye olan ihtiyacı ortadan kaldırarak, güvenin dağıtık bir şekilde sağlanmasına imkân tanır. Bitcoin ve Ethereum gibi dijital paraların altında yatan bu teknoloji, yalnızca finansal uygulamalarla sınırlı olmayıp aksine, çok daha geniş bir yelpazede kullanılabilmektedir.
Blokzincir teknolojisi, günümüzün karşılaştığı önemli sorunlardan biri olan merkezî güven sistemlerini değiştirerek daha verimli bir şekilde çalışmalarına olanak tanır. Bu teknoloji, mevcut internet altyapısında veri transferine ek olarak değerli varlıkların güvenli ve şeffaf bir şekilde transfer edilmesine olanak sağlar. Sonuç olarak, blokzincir, tüm yaşamımızı yeniden şekillendirebilecek merkezi olmayan, şifrelenmiş bir kayıt defteri olarak nitelendirilen yeni bir teknolojinin kapılarını aralar.
BZLAB
Blokzincir Modeli
Blokzincir teknolojisi, kayıtların ve blokların entegre edildiği bir yapı üzerine kurulmuştur. İşte bu yapıyı oluşturan temel bileşenler:
Kayıtlar (Records): Blokzincir kayıtları, ilgili blokzincir yapısının üzerine oluşturulan her türlü içerik bilgisini içerir. Bu kayıtlar, tasarım gereksinimlerine bağlı olarak para aktarımları, demirbaş kayıtları, müşteri bilgileri ve diğer değerleri içerebilir. Özellikle sanal para birimleri için, bu kayıtlar para transfer bilgilerini barındırır. Sistemde kayıtlı olan bir kullanıcıdan diğer kayıtlı kullanıcılara yapılan tüm transferler bu kayıtlar aracılığıyla tutulur. Yeni transfer talepleri de sıraya alınır ve bir sonraki işlem sırasında kaydedilerek yerini alır.
Bloklar (Blocks): Kayıtlar, belirli aralıklarla birleştirilip işlenerek blokların içine yazılır. Blokların içeriği ve ne kadar kaydı barındırabileceği gibi kriterler, blokzincir tasarımının bir parçasıdır. Genellikle, bir bloğun oluşturulması sırasında kriptografik özet algoritmaları ve dijital imzalar kullanılır. Bu, blokların güvenliğini ve bütünlüğünü sağlamak için önemli olup, yeni bir bloğun bir önceki bloğa nasıl bağlandığı ve sistemin sürekli olarak güncellendiği işlem sırasını temsil eder.
Bu yapı, blokzincirin dayandığı temel veri yapısını oluşturur. Kayıtların sıralı olarak birleştirilmesi ve güvenli bir şekilde bloklarda işlenmesi, blokzincirin güvenli, şeffaf ve dağıtık bir kayıt defteri olarak işlev görmesini sağlar.
Merkezî
Sorumluluğun Dağıtılması
Dağıtık
Özet Algoritmaları
Özet algoritmaları, teknik bir açıklama olmaksızın şu şekilde tanımlanabilir:
Farklı uzunluktaki verileri sabit bir uzunluğa dönüştüren ve aynı girdiyle her zaman aynı çıktıyı üreten tek yönlü fonksiyonlardır. Bu fonksiyonlar, bir metinde yapılan tek karakterlik bir değişikliğin dahi metin özetini tamamen değiştirmesini sağlar. Özet fonksiyonları, veri bütünlüğünü kontrol etmek için kullanılır ve bu nedenle blokzincir veri tabanlarında büyük bir öneme sahiptir.
Blokzincirde, blok özetleri oluşturulurken bir önceki bloğun özet değeri de yeni bloğun içine eklenir. Bu, blokların birbirine bağlı olduğu bir yapı oluşturur ve her bir blok, kendisinden önceki ve sonraki bloklarla özet algoritması aracılığıyla bağlantılıdır. Bu bağlantılar sayesinde herhangi bir bloğun bütünlüğü ve geçmişi doğrulanabilir hâle gelir. İşte bu nedenle bu teknolojiye “zincirle bağlı bloklar” anlamına gelen “blokzincir” adı verilmiştir.
Blokzincir teknolojisinde her katılımcı, sistem başlangıcından itibaren tüm kayıtların bir kopyasını tutar. Kayıtların değiştirilmesi durumunda özetler değişir ve bu değişiklik, diğer katılımcılar tarafından tespit edilebilir. Bu sayede güvenilir bir merkezî veri tabanına olan ihtiyaç ortadan kalkar. Blokzincir, dağıtık bir veri tabanı sistemi sunar, bu da herkesin doğrulama yapabildiği ve güvenilirliğin kanıtlandığı bir ortam sağlar.
Blokzincir teknolojisi, 2009 yılında ilk uygulama alanı olan Bitcoin ile ortaya çıktığında dört farklı bilim dalını bir araya getirdi. Bu dört bilim dalı daha önce de var olmasına rağmen, Bitcoin ile hepsinin bir arada kullanılması büyük bir yeniliğe yol açarak Bitcoin’in devrim niteliğinde olmasını sağladı. Aynı zamanda blokzincir teknolojisinin daha geniş bir uygulama yelpazesi için kapıları açtı.
Ekonomi ve Para Teorisi
Bitcoin, ekonomi ve para teorisi ile yakından ilişkilidir. Geleneksel finans sistemi ve merkez bankalarının dışında, merkezî olmayan bir dijital para birimi oluşturarak ekonomik bağımsızlık sağladı. Bitcoin'in arzı ve talebi, ekonomi teorisine dayalı olarak çalışır.
Veri Tabanı Teorisi
Blokzincir, veri tabanı teorisini yeniden tanımladı. Geleneksel merkezi veri tabanlarının yerini, verilerin dağıtık olarak tutulduğu ve güvence altına alındığı bir sistem aldı. Bu, veri tabanlarına tamamen yeni bir yaklaşım getirdi.
Kriptografi
Blokzincir teknolojisi, kriptografiyi temel alır. Kriptografi, verilerin güvenliğini sağlamak için kullanılır ve Bitcoin gibi kripto paraların işleyişini destekler. Kriptografi, kullanıcı kimlikleri, işlemler ve blokların güvenliğini sağlamada kritik bir rol oynar.
Oyun Teorisi
Bitcoin'in çalışma prensibi, oyuncuların (madencilerin) teşvik edilmesi ve işlem doğrulama sürecinin nasıl işlediğini içeren bir oyun teorisi temeline dayanır. Madenciler, işlemleri doğrulamak ve yeni blokları oluşturmak için yarışırlar, bu da sistemin güvenilirliğini artırır.
BZLAB
Geniş Erimli Dağıtık Muhasebe Defteri
İzne Tabi Olmayan Halka Açık Paylaşımlı
İzne Tabi Halka Açık Paylaşımlı
İzne Tabi Gizli Paylaşımlı
Veri Tabanları
BZLAB
Bitcoin & Ethereum’un Blokzincire Etkileri
Bitcoin ve Ethereum, blokzincir teknolojisinin iki önemli temsilcisidir ve her ikisi de kendi alanlarında büyük etkiler yaratmıştır. Bitcoin, dijital para birimleri içinde (https://coinmarketcap.com) dominant bir hacme sahip olsa da Ethereum, daha geniş bir uygulama yelpazesi ve akıllı kontratlar aracılığıyla daha fazla işlevsellik sunar. Ethereum, akıllı kontratlar adı verilen özel işlem kurallarını uygulayabilen bir platform sunar. Bu, otomatik işlemlerin ve sözleşmelerin kodlar aracılığıyla yürütülmesini sağlar. Ethereum, dünya genelinde herkesin erişebileceği bir bilgisayar gibi çalışabilir. Bu, dağıtık uygulamaların ve hizmetlerin daha geniş bir kullanıcı kitlesi tarafından erişilebilir olmasını sağlar. Bitcoin merkezî olmayan para birimi için bir platform sunarken, Ethereum bunun yanında güvenilir, üçüncü tarafa (merkezî sunuculara) ihtiyaç duymadan çalışabilen uygulamalar sunmaktadır. Ethereum’un sunduğu akıllı kontrat mantığıyla, mevcut internet teknolojilerinin tamamı bütünüyle değişim ve dönüşüm sürecine girmiştir.
Blokzincir teknolojisi, her iş modeli ve kullanım senaryosu için uygun olmayabilir. Bu nedenle blokzinciri kullanmadan önce belirli gereksinimleri ve kullanım durumlarını dikkate almak önemlidir. İşte blokzincir teknolojisine ihtiyacınız olup olmadığını değerlendirmenize yardımcı olacak bazı hususlar:
- Dağıtık Güven Gerekiyor mu?: Blokzincir, birden fazla aktör arasında güveni dağıtık bir şekilde oluşturur. Eğer iş modelinizde güven sorunu yaşanmıyorsa veya güveni sağlamak için başka mekanizmalarınız varsa, blokzincir kullanımı gerekmeyebilir.
- Veri Oluşturan ve Kullanan Birden Fazla Taraf Var mı?: Blokzincir, birden fazla taraf arasında güven oluşturur, bu nedenle tek bir merkezî otoriteye ihtiyaç duyulmaz. Eğer işinizde veri yaratma ve kullanma işlemi tek bir merkezî aktör tarafından gerçekleştiriliyorsa blokzincir kullanılmasına gerek yoktur.
- Veriler Değiştirilmezlik İhtiyacı Var mı?: Blokzincir, verilerin değiştirilmesini zorlaştırır. Eğer kayıtların değiştirilmesi ciddi bir önem arz etmiyorsa blokzincire ihtiyaç duyulmayabilir.
- Gizlilik Önemli mi?: Blokzincir teknolojisi, farklı gizlilik seviyeleri sağlayabilir. Ancak bazı uygulamalarda daha fazla gizlilik gerekebilir ve blokzincir bu durumda sınırlı olabilir.
- Merkezi Otorite İhtiyacı Var mı?: Blokzincir, merkezi bir otoriteye ihtiyaç duyulmadan işlem yapılmasını sağlar. Eğer iş modelinizde merkezî bir kurumun veya otoritenin rolü yoksa blokzincir kullanımı düşünülebilir.
- Denetim Gerekiyor mu?: Blokzincir, işlemleri şeffaf bir şekilde kaydeder ve denetim sağlar. Eğer işinizde denetim gereksinimi varsa blokzincir kullanımı düşünülebilir.
Sonuç olarak, blokzincir teknolojisi, belirli koşullar altında birçok fayda sağlayabilir. Ancak her iş modeli için uygun olmadığını unutmamak önemlidir. İş modelinizin ihtiyaçlarına ve hedeflerine bağlı olarak blokzinciri kullanmak veya kullanmamak kararı verilmelidir.
Bitcoin altyapısını oluşturan blokzincir teknolojisi gelecek vadeden bir teknoloji olmakla beraber bu teknolojinin tam bir olgunluğa erişmesi için kat edilmesi gereken adımlar vardır. Ancak, İsviçre merkezli Credit Suisse tarafından hazırlanan geniş çaplı bir rapora göre, blokzincir sadece dijital para birimleri veya finansal hizmetler için değil birçok alanda kullanılmaktadır. Dünya Ekonomik Forumu tarafından yapılan bir ankete göre, yöneticilerin %58’i küresel Gayri Safi Millî Üretimin %10’unun “2025’den önce blokzincirde bulunacağı” yönünde bir tahmin yürütmektedir. Bu yıl rapora göre olgunluğa erişim yılı olarak belirtilmiştir. Şu anda bu teknoloji prototip ve deney aşamalarının arasında yer almaktadır.
Piyasayı gözlemleyen kişiler tarafından 2018 yılında geliştirilen belirli ürünlerin sıkça bahsedilen konuma gelmesi, sağlayıcıların ve yeni modellerin ortaya çıkmasını beklemektedirler. 2017 yılında birçok blokzincir ortaklığı yapılmıştır. Örneğin mali hizmetlerde, bankalar blokzinciri test etmek amacıyla ortak girişimler başlatmışlardır. Aralık ayın UBS kurumu Avrupa’da bir dizi bankayla blok zincir teknolojisini denemek amacıyla antlaşmalar gerçekleştirmişlerdir. Verilerinin gözden geçirmek için üçüncü bir şahsa veya kuruma güvenmek yerine verilerinin doğruluğuna blokzincir teknolojisine güveneceklerdir. Bu bankaya göre blokzincir teknolojisinden sadece finansal hizmetler değil diğer alanlarda faydalanacaktır. Credit Suisse tarafından tüketici ürünleri ve imalat gibi gerçek dünya uygulamaları gibi birçok alanda faaliyet gösteren diğer şirketlerin 2017’de blok zincir çözümlerini uygulamalarını gerçekledikleri belirtilmiştir. 2018 yılının blokzincir teknolojisi için kritik bir yıl olacağı yine bu banka tarafından dile getirilmiştir.
